پیامدهای اُخروی و معنوی غیبت!
پیامدهای اُخروی و معنوی غیبت!
آثار سوء برخى از اعمال بر روابط انسان با دیگران بسیار آشكار است. از جمله اعمالى كه روابط انسانها را سست و سرد مىكند و منشأ گناهان دیگر مىگردد غیبت است.
پیامدهای زیان‌بار غیبت
غیبت عبارت است از یاد كردن دیگرى به چیزى كه اگر با خبر شود خوش نمىدارد؛ یعنى نقص كسى را نزد دیگران به قصد نكوهش ذكر كردن. این نقص ممكن است جسمانى، اخلاقى یا رفتارى باشد؛ البته باید در نزد عرف نقص قلمداد شود. غیبت صرفاً به وسیله گفتار و زبان نیست، بلكه نوشتن و اشاره كردن نیز مشمول عنوان غیبت است.
از پیامبر اكرم(صلی الله علیه و آله) روایت شده است:
هل تدرون ما الغیبة؟ قالوا: الله و رسوله اعلم قال: ذكرك اخاك بما یكره. قیل أرأیت ان كان فى اخى ما اقول؟ قال: ان كان فیه ما تقول فقد اغتبته و ان لم یكن فیه فقد بهته. (كشف الربیه عن احكام الغیبة، ص 5.)
پیامبر پرسیدند: آیا مىدانید غیبت چیست؟ پاسخ دادند: خدا و رسولش داناترند. فرمودند: یاد كردن برادرت (در نزد كسی یا كسانی) نسبت به چیزی كه اگر بفهمد ناراحت می‌شود.
پرسیده شد: حتى اگر آن چه مىگویم در برادرم باشد باز هم غیبت است؟ فرمودند: اگر آن چه مىگویى در او باشد غیبتش را كردهاى و اگر در او نباشد بهتان زدهاى.
در هر حال یكی از اخلاق عالی اسلامی پوشاندن عیب دیگران است. برترین عیب پوشی‌ها همراه با نصیحت و ارشاد به خوبی‌هاست.
مگر غیبت پیامد هم دارد؟
پیامدهای غیبت را می‌توان در دو دسته پیامدهای دُنیوی و پیامدهای أُخروی(معنوی) بررسی نمود.
الف. پیامدهای اُخروی و معنوی غیبت:
1. تباهی اعمال نیك
غیبت سبب مىشود اعمال نیكى كه انسان انجام مىدهد تباه گردد و از بین برود.
امام صادق (علیه السّلام)فرمود:
«الغیبة حرام على كلّ مسلم و إنّها َلتأكل الحسنات كما تأكل النّار الحطب»؛[الحکم الزاهره، ترجمه انصاری، ص554]
غیبت كردن براى هر مسلمانى حرام است و همان گونه كه آتش هیزم را مىخورد، غیبت نیز كارهاى نیك انسان را مىخورد و از بین مىبرد.
در حدیث قدسی هم آمده که: «من ترک الغیبة ظهرت محبته فی القلوب»[چهل حدیث قدسی (منسوب به امیرمۆمنان علی علیه السلام)، به اهتمام سید احمد کتاب‌چی] ؛ کسی که غیبت و بدگویی دیگران را ترک کند محبتش در دل‌ها آشکار می‌شود
گاهى انسان به خاطر ارتكاب غیبت تمام كارهاى نیكى را كه انجام داده است از بین مىبرد و ثواب اعمالش در نامه كسى كه غیبت او را كرده است نوشته مىشود، كه در این مورد توجه شما را به یك حدیث جلب مىكنیم:
پیامبراكرم (صلّى‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم)فرمود: در روز قیامت یكى از شما را در صحراى محشر براى رسیدگى به اعمالش حاضر مىكنند و نامه عملش را به دستش مىدهند و هنگامى كه به آن نگاه مىكند از كارهاى نیكى كه انجام داده است چیزى در آن نمىبیند. عرض مىكند: پروردگارا این نامه عمل من نیست زیرا از طاعات و عباداتى كه در دنیا انجام دادهام چیزى در آن نمىبینم. به او گفته مىشود پروردگار تو خطا و نسیان نمىكند و این نامه عمل از آن تو است اما به خاطر این كه غیبت كردى كارهاى نیك تو در نامه عمل كسى نوشته شده است كه از او بدگویى كردى. سپس شخص دیگرى را براى حساب مىآورند و نامه عملش را به او مىدهند. به نامه نگاه مىكند ولى بر خلاف انتظارش طاعات و عبادات زیادى را در آن مىبیند و از روى تعجّب عرض مىكند: خدایا این نامه عمل من نیست، من در دنیا كارهاى نیكى كه در این‌جا نوشته شده است انجام ندادهام. به او گفته مىشود: چون فلان شخص از تو بدگویى كرده كارهاى نیك او در نامه عمل تو نوشته شده است.[جامع الاخبار،ص412، ح1144]
2. خروج از ولایت خدا
امام صادق (علیه السّلام)فرمود: «من روى على مۆمن روایة یرید بها شینه و هدم مروّته لیسقطه من أعین النّاس أخرجه اللّه من ولایته إلى ولایه الشّیطان فلا یقبله الشّیطان»؛[وسائل الشیعه، ج 12، ص 285، ح 16319]
هر كس به منظور عیب جویى و ریختن آبروى مۆمنى سخنى علیه او بگوید تا او را از چشم مردم بیندازد خداوند چنین كسى را از ولایت خودش بیرون مىكند و به سوى ولایت شیطان مىفرستد ولی شیطان او را نمىپذیرد.
3. فاسد شدن دین انسان
پیامبر اكرم(صلّى‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم)فرمود: «الغیبة أسرع فی دین الرّجل المسلم من الآكله فی جوفه»؛[کافی،ج2، ص357،ح1]
تأثیر غیبت در دین مسلمان از خوره در جسم او سریعتر است.
4. كاهش ارزش عبادت‌ها
در حدیث دیگرى آمده است كسى كه مرتكب غیبت شود ارزش عبادات او كم مىشود.
رسول‌خدا (صلّى‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم)فرمود: «الجلوس فی المسجد انتظارا للصّلوة عباده ما لم یحدث، قیل یا رسول اللّه و ما یحدث؟ قال الاغتیاب»؛[اصول کافی،ج2، ص266.]
نشستن در مسجد و انتظار كشیدن براى رسیدن وقت نماز عبادت است تا زمانى كه حدثى از انسان سر نزند. سۆال شد: حدث چیست؟ فرمود: غیبت.
5. مانع قبولى اعمال
رسول‌خدا (صلّى‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم) در ضمن حدیثى فرمود: «مأمورانى كه مراقب اعمال انسان هستند عمل بندهاى را كه مانند شعاع خورشید مىدرخشد به آسمان بالا مىبرند ولى فرشتهاى كه باید اعمال را قبول كند و بالا ببرد مىگوید: اضربوا هذا العمل وجه صاحبه أنا صاحب الغیبة أمرنى ربّى أن لا أدع عمل من یغتاب النّاس یتجاوزنى إلى ربّى؛ این عمل را به صورت صاحبش بزنید، زیرا من از طرف پروردگارم مأموریت یافتهام كه نگذارم عمل نیك غیبت كنندگان از من بگذرد و به سوى پروردگارم برود»
6. محرومیت از بهشت
پیامبراكرم (صلّى‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم)فرمود: «تحرم الجنّه على ثلاثة: على النّمّام و على المغتاب و على مدمن الخمر» ؛[بحار،ج72،ص260.]
بهشت بر سه كس حرام است: سخن چین، كسى كه غیبت مىكند و كسى كه دائم الخمر باشد.
7. تأخیر پاداش و تقدیم مجازات
غیبت‌كننده در صورتى كه توبه كند و توبهاش پذیرفته شود باز هم آخرین كسى است كه وارد بهشت خواهد شد؛ «أوحى اللّه عزّوجلّ إلى موسى بن عمران أنّ المغتاب إذا تاب فهو اخر من یدخل الجنّه و إن لم یتب فهو أوّل من یدخل النّار»؛[بحارالانوار، ج 72، ص 257، ح 48]
خداوند به موسى بن عمران وحى فرستاد كه غیبت كننده اگر توبه كند آخرین كسى است كه داخل بهشت مىشود، و اگر توبه نكند نخستین فردى است كه داخل آتش مىشود.
8. تجسم زشت در روز قیامت
حضرت صادق(علیه‌السّلام)از پدران معصومشان(علیهم‌السّلام) چنین روایت می‌فرمایند: «كسی كه از فرد مسلمانی غیبت كند، روز قیامت در حالی كه از دهانش بویی بدتر از بوی مردار به مشام می‌رسد، می‌آید كه اهل محشر از آن اذیت می‌شوند»[وسائل الشیعه، ج 12، ص 282، حدیث 16312]
ب. پیامدهای دنیوی غیبت
1. ریختن آبرو و شكستن حرمت افراد
غیبت كننده با رفتار ناروایش آبروی دیگران را به خطر می‌اندازد، از این رو خداوند هم آبروی او را در معرض خطر قرار می‌دهد و او را در این دنیا رسوا می‌كند.
امام صادق(علیه السّلام)فرمود: «لاتَغتَب فَتغتَب وَلاتَحفَر لاَخیكَ حُفَره فَتَقَعَ فیها، فانک کما تُدین تُدان»[بحارالانوار، ج 72، ص 247، ح 16]
غیبت نكن كه مورد غیبت واقع می‌شوی و برای برادرت گودالی نكن كه خود در آن خواهی افتاد، به راستی که هر جوری با دیگران معمله کنی به همان صورت با تو معامله شود.
2. ایجاد دشمنی
از آن‌جا كه غیبت آبروی مۆمنی را می‌ریزد، او را دشمن غیبت كننده می‌كند. هم‌چنین دوستان كسی كه از او غیبت شده، به غیبت كننده به دیده دشمنی می‌نگرند؛ هر چند دیدشان درباره كسی كه نقصش بیان شده است نیز عوض می‌شود؛ پس غیبت كننده هم خشم پروردگار و هم خشم بندگان او را برمی‌انگیزد.
امام صادق(علیه السّلام)فرمود: غیبت نكن كه مورد غیبت واقع می‌شوی و برای برادرت گودالی نكن كه خود در آن خواهی افتاد، به راستی که هر جوری با دیگران معمله کنی به همان صورت با تو معامله شود
امیرمۆمنان علی(علیه السّلام)فرمود: «ایاك و الغیبة فانها تمقتك الی الله و الناس و تحبط اجرك»[غررالحكم، ص 221، ح 4425.] ؛
از غیبت بر حذر باش؛ چون موجب می‌شود مورد خشم و دشمنی خدا و مردم قرار گیری و پاداشت نابود شود.
در حدیث قدسی هم آمده که: «من ترک الغیبة ظهرت محبته فی القلوب»[چهل حدیث قدسی (منسوب به امیرمۆمنان علی علیه السلام)، به اهتمام سید احمد کتاب‌چی]؛ کسی که غیبت و بدگویی دیگران را ترک کند محبتش در دل‌ها آشکار می‌شود.
3. تبلیغ و گسترش زشتی‌ها
از آن جا كه غیبت، بیان عیب و نقص شخص یا باز گفتن كار زشت او در غیاب او است با این رفتار، زشتی آن عمل ناپسند از بین می‌رود چنان كه اگر شنونده در مقابل غیبت كننده سكوت اختیار كرده واکنشی نشان ندهد باعث می‌شود او در انجام این كار جسارت و جرأت بیش‌تری یابد و زشتی غیبت را درك نكند، هم‌چنین زشتی و قبحی كه عمل بازگو شده پیش از غیبت، نزد شنونده داشته است شكسته یا دست كم ضعیف می‌شود.
امام صادق(علیه السّلام)می‌فرماید: «هر كس درباره مۆمنی آن چه كه با چشم دیده یا با گوش شنیده است باز گوید، از كسانی است كه خداوند عزوجل درباره آنان می‌فرماید: «انّ الذین یحبّون ان تشیع الفاحشه فى الذین آمنوا لهم عذاب ألیم»(نور/19)؛ یعنی همانا كسانی كه دوست دارند زشتی‌ها در بین كسانی كه ایمان آورده‌اند، منتشر شود، برای ایشان عذابی دردناك است»[كافی، ج 2، ص 266، ح 2.]